Trong bài thơ thu điếu, Nguyễn Khuyến đã khéo léo thể hiện sự hòa quyện giữa cảm xúc của con người và bức tranh thiên nhiên mùa thu. Mỗi câu thơ không chỉ mô tả đặc điểm bên ngoài của cảnh vật mà còn thể hiện nỗi lòng man mác, trầm tư của nhà thơ. Những hình ảnh như “Tiếng chuông chùa xa vẳng đưa ta về với ký ức” hay “Lá thu rơi dập dìu như lời nhắc nhở về sự phù du của đời người” khiến người đọc cảm nhận thấy sự tương tác sâu sắc giữa nội tâm và ngoại cảnh. Bài thơ thu điếu ghi lại sự trải nghiệm cá nhân của tác giả khi ngắm nhìn mùa thu, từ đó tạo nên một không gian thi ca tĩnh lặng, sâu lắng và đầy thi vị. Sự hòa quyện này góp phần làm cho tác phẩm vừa có tính thẩm mỹ cao, vừa chứa đựng chiều sâu nhân văn, giúp người đọc dễ dàng đồng cảm và chiêm nghiệm về cuộc sống, thời gian và thiên nhiên. Chùm thơ thu ba bài Thu vịnh, Thu điếu , Thu ẩm của ông được đánh giá là tam tuyệt của thơ thu Việt Nam. Trong đó, Thu điếu có nét đặc sắc riêng, tả cảnh thu ở một không gian thời gian cụ thể. Bài thơ thu điếu không chỉ là tác phẩm văn học tiêu biểu mà còn là bức tranh sắc nét về thiên nhiên mùa thu được miêu tả qua ngòi bút tinh tế của nhà thơ Nguyễn Khuyến. Với những hình ảnh giản dị nhưng sâu sắc như “Gió thu thu thảo đưa mùi hương” hay “Lá rụng đầy sân, bóng chiều lặng”, bài thơ thể hiện sự giao hòa giữa thiên nhiên và con người. Từ những câu chữ, người đọc dễ dàng cảm nhận được không khí mát lạnh đặc trưng của mùa thu, sự thanh bình và tĩnh lặng nhưng cũng tràn đầy sức sống. Nguyễn Khuyến không sử dụng ngôn từ cầu kỳ mà chọn lối hành văn bình dị, gần gũi, tạo nên sự chân thực, làm cho độc giả khi đọc bài thơ thu điếu như đang sống trong khung cảnh thu của quê hương. Bài thơ cũng gợi lên nỗi niềm man mác, suy tư của nhà thơ về cuộc đời, về thời gian trôi qua và sự thay đổi không ngừng của thiên nhiên. Điều này thể hiện kinh nghiệm sống sâu sắc cùng sự tinh tế trong cảm nhận về thiên nhiên và đời sống. Chính vì vậy, bài thơ thu điếu luôn được đánh giá cao về giá trị nghệ thuật và tư tưởng, góp phần làm phong phú kho tàng văn học truyền thống Việt Nam. Tác giả: Nguyễn Khuyến Ao thu lạnh lẽo nước trong veo Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo Sóng biếc theo làn hơi gợn tí Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo Tầng mây lơ lững, trời xanh ngắt Ngõ trúc quanh co, khách vắng teo Tựa gối ôm cần lâu chẳng được Cá đâu đớp động ...
