Ngữ pháp đóng vai trò then chốt trong cách xác định ngôi kể, bởi nó cung cấp những dấu hiệu lý thuyết giúp phân biệt rõ ràng giữa các ngôi nhân xưng. Khi đọc một tác phẩm, việc rà soát các đại từ nhân xưng, động từ chia theo ngôi và cách sắp xếp câu không chỉ giúp xác định người kể chuyện mà còn minh họa phong cách và giọng điệu kể chuyện. Ngôi thứ nhất thường đi kèm với đại từ "tôi", "ta" và động từ được chia theo ngôi thứ nhất: "tôi đi", "chúng ta thấy". Đây là biểu hiện mạnh mẽ về sự tham gia chủ thể kể chuyện vào mạch truyện. Ngôi thứ ba lại biểu hiện qua những từ như "anh ấy", "cô ấy" cùng với động từ chia cho ngôi thứ ba số ít hoặc số nhiều: "anh ấy chạy", "họ nói chuyện". Ngoài ra, sự hiện diện của ngôi thứ hai ít trong kể chuyện nhưng khi xuất hiện tạo nên sự tương tác trực tiếp. Cách xác định ngôi kể dựa vào dấu hiệu ngữ pháp đòi hỏi người đọc phải có kiến thức nền tảng về ngôn ngữ và khả năng phân tích câu phức tạp, đặc biệt trong trường hợp câu chuyện dùng thủ pháp gián tiếp hay chuyển ngôi kể. Thêm vào đó, cách sử dụng thì, đại từ phiếm chỉ cũng là điểm chú ý giúp nhận diện ngôi kể hiệu quả hơn. Từ đó, người đọc có thể hiểu cách xây dựng nhân vật và luyện kỹ năng phân tích ngôn ngữ của tác phẩm văn học một cách bài bản. Người kể không phải chỉ kể chuyện (miêu tả những gì “tôi thấy”) mà còn kể tâm trạng (miêu tả những gì “tôi cảm”, “tôi nghĩ”). Do đó, nó luôn luôn sống động. Kể và suy ngẫm, kể và tự ý thức, kể và độc thoại là những biểu hiện đặc biệt của cách kể chuyện. Trong các kiểu ngôi kể của văn học hiện đại, ngôi kể hạn chế và ngôi kể toàn tri là hai hình thức phổ biến và khác biệt rõ ràng trong cách tiếp cận người đọc và hướng phát triển cốt truyện. Ngôi kể toàn tri có người kể đứng ngoài câu chuyện, nắm bắt mọi sự việc, mọi suy nghĩ, cảm xúc của tất cả nhân vật, từ đó cung cấp cái nhìn bao quát, khách quan. Trong khi đó, ngôi kể hạn chế chỉ theo sát góc nhìn của một hoặc một số nhân vật nhất định, không tiết lộ toàn bộ thông tin mà tạo ra hiệu ứng giới hạn biết về sự vật. Cách xác định ngôi kể trong trường hợp này cần sự tinh tế khi quan sát ngữ cảnh không chỉ qua đại từ nhân xưng mà còn qua phạm vi thông tin được cung cấp và khả năng truy cập tâm lý nhân vật. Khi ngôi kể là ngôi toàn tri, người đọc thường cảm thấy được dẫn dắt bởi một giọng điệu thông thái, thậm chí có thể phán xét; còn với ngôi kể hạn chế, cảm xúc và quan điểm của nhân vật được đặt lên hàng đầu, làm câu chuyện trở nên gần gũi và chân thực hơn. Việc nhận diện đúng ngôi kể cũng giúp người đọc hiểu được cách tác giả lựa chọn góc nhìn nhằm xây dựng độ kịch tính và chiều sâu tâm lý trong cốt truyện, từ đó cảm nhận được hướng đi sáng tạo của tác phẩm một cách sắc nét và chính xác hơn. Bài viết Ngôi kể trong văn tự sự chi tiết nhất đầy đủ lý thuyết, bài tập có lời giải chi tiết giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm về Ngôi kể trong văn tự sự.
