Nguyên lý “vật chất quyết định ý thức” không chỉ là lý luận triết học mà còn có giá trị ứng dụng rất lớn trong lĩnh vực giáo dục và rèn luyện tư duy. Trong quá trình giáo dục, việc tạo dựng một môi trường vật chất lành mạnh, hiện đại, đầy đủ các trang thiết bị học tập và điều kiện sinh hoạt tối ưu giúp kích thích phát triển tư duy và năng lực nhận thức của học sinh, sinh viên. Đồng thời, việc tiếp thu kiến thức và hình thành ý thức thuộc về sự phản ánh hiện thực vật chất thông qua quá trình thực hành và trải nghiệm. Nếu môi trường vật chất được đầu tư thích đáng, học sinh không chỉ tiếp nhận kiến thức một cách thụ động mà còn phát triển sự chủ động trong tư duy và sáng tạo. Việc hiểu rõ quan điểm “vật chất quyết định ý thức” còn giúp các thầy cô giáo và nhà quản lý giáo dục xây dựng phương pháp giảng dạy mang tính thực tiễn cao, phù hợp với điều kiện xã hội và đặc điểm phát triển của từng đối tượng học tập, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện trong thời đại mới. Ý thức theo định nghĩa của triết học Mác - Lenin là một phạm trù được quyết định với phạm trù vật chất , theo đó ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất khách quan vào bộ óc con người và có sự cải biến và sáng tạo. Ý thức có mối quan biện chứng với vật chất . Môi trường vật chất đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và phát triển trí tuệ cũng như tinh thần con người. Khi vật chất được đảm bảo với đầy đủ các điều kiện sinh hoạt, học tập, làm việc và giao tiếp, đó là cơ sở để phát triển khả năng nhận thức, sáng tạo và năng lực cảm xúc của mỗi cá nhân. Ngược lại, thiếu hụt hay môi trường vật chất kém phát triển sẽ gây ra những rào cản trực tiếp lên sự phát triển của ý thức, đặc biệt là trên lĩnh vực giáo dục và chăm sóc sức khỏe tinh thần. Thực tế chứng minh rằng, môi trường sống vật chất tốt không chỉ làm tăng chất lượng nhận thức mà còn tạo ra nền tảng để các giá trị nhân văn, đạo đức và trí tuệ được phát huy hiệu quả. Quan điểm “vật chất quyết định ý thức” được thể hiện rõ ở chỗ mọi nhận thức và hành vi đều bắt nguồn từ môi trường vật chất cụ thể, là tiền đề để phát triển bản thân và gắn kết cộng đồng một cách hài hòa. - Vật chất quyết định ý thức : Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức được thể hiện trên mấy khía cạnh sau: Thư뀁 nhất, vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức . Vật chất “sinh” ra ý thức , vì ý thức xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện của con người cách đây tư뀀 3 đến 7 ...
